Eksperyment Ascha – Badanie nad konformizmem
Eksperyment Ascha jest najsłynniejszym obok Eksperymentu Milgrama badaniem nad zjawiskiem konformizmu. Solomon Asch to amerykański psycholog urodzony w Polsce. W 1955 roku przeprowadził eksperyment, którego wyniki zdumiały świat naukowy, jak i jego samego. Badanie Ascha miało na celu potwierdzenie własnej krytyki interpretacji eksperymentu Sherifa. Na początku zapoznajmy się z tym eksperymentem.
Eksperyment Sherifa
Sherifer badał mechanizm przekazywania norm społecznych z pokolenia na pokolenie. Osoba badana była umieszczana w ciemnym pokoju z jasnym nieruchomym punktem na ścianie. W takich warunkach mamy wrażenie, że punkt się odrobinę przemieszcza. Jest to tak zwany efekt autokinetyczny. Zadaniem badanych było określenie odległości, jaką przemierza punkt. Rzecz jasna badani nie widzieli, że punkt tak na prawdę jest nieruchomy. Odpowiedzi badanych oscylowały od 2.5 cm do 25 cm.
Rozpiętość odpowiedzi indywidualnych była całkiem spora, jednakże, gdy uczestnicy badania odpowiadali w 3 osobowych grup sytuacja diametralnie się zmieniła. Poproszeni o określenie odległości, jaką przebył punkt, badani byli ze sobą zgodni. Badani rezygnowali ze swojej opinii i przyjmowali opinię grupy milcząco zakładając, że ocena grupy jest bardziej trafna. Następnie z grupy usuwano jedną osobę i wprowadzano nową. Nowa osoba również przyjmowała stanowisko grupy i zgadzała się z określoną przez grupę odległością. Gdy w wyniku wymiany, w pomieszczeniu były już tylko nowe osoby, to dalej wynik starej grupy uchodził za normę.
Asch krytykował badanie mówiąc, że ten mechanizm działa tylko dla tego, bo badani czują się niepewnie i nie mają wyrobionego żadnego zdania. W końcu ten punkt, tak na prawdę stał nieruchomo i trudno na prawdę określić, ile się według naszych oczu przemieścił. Skoro nie mamy pewności to lepiej zaufać grupie. (Polecam samemu przeprowadzić na sobie takie badanie i doświadczyć efektu autokinetycznego.) Postanowił, więc zrobić swój własny eksperyment, w którym odpowiedź jest oczywista i sprawdzić jak będą zachowywać się badani.
Eksperyment Ascha
Badani zostali poinformowani, że eksperyment będzie dotyczyć sprawdzenia ich wzroku, co powinno tym bardziej zmuszać badanych, aby mówili „prawdę”. Pytanie brzmiało:
Który odcinek jest najbardziej zbliżony długością do odcinka „X”?
Gdy badani byli proszeni indywidualnie o wskazanie odpowiedzi i w 98% odpowiadali poprawnie. Po tym nadszedł czas, aby sprawdzić ich zachowanie w grupie. Osoba badana była przydzielana do grupy 7 aktorów, którzy udawali uczestników badania. Przy dwóch pierwszy kartach aktorzy jak i nasz badany wybrali poprawną odpowiedź. Jednakże przy trzeciej karcie dzieje się coś dziwnego. Aktorzy specjalnie udzielają złej odpowiedzi. Możesz teraz wyobrazić sobie, że na wyżej postawiane pytanie 5 osoby przed tobą udzieliły odpowiedzi, że odpowiedź „A” jest właściwa. Zaczynasz mieć myśli, że z tobą jest coś nie tak i nie możliwe, aby wszyscy się mylili. Nie chcesz wyjść na jakiegoś dziwnego typa i też wybierasz odpowiedź „A”. Ciężko w to uwierzyć, ale eksperyment pokazał, że aż 2/3 badanych w wyniku presji grupy udzieliło złej odpowiedzi.
Interpretacja
Autor eksperymentu wskazuje, że konformizm wziął się z lęku przed odrzuceniem w grupie oraz potrzeby bycia przez nią zaakceptowanym. Skoro przy oczywistej prawdzie, że „X” jest najbardziej podobny do „C” wybieramy „A”, bo reszta ludzi tak robi, to, co możemy powiedzieć, kiedy wybór nie jest aż tak oczywisty. Jak się zachowujemy, kiedy pytanie nie jest proste: „Jaką politykę zagraniczną prowadzić?”, „Jak zlikwidować bezrobocie?”, „Na kogo głosować?”, Czy ślepo przyjmujemy narzucone przez innych zdanie? Przy bardzo silnej presji społeczeństwa tak niestety się najczęściej dzieje. Przykładów z historii mamy mnóstwo, a najlepszy dowód to oczywiście III Rzesza. Jednakże zawsze znajdą się indywidualności, które choćby miały za to zginąć nie będą konformistami, jak chociażby bohater zdjęcia artykułu.
Poniżej film przedstawiający umawiany eksperyment.